Lời bạt:

Sạc Maha C9000 là một mẫu sạc chuyên nghiệp rất tốt, cho phép phân tích, xử lý pin sạc hiệu quả và chi tiết. Tuy nhiên, theo đánh giá người dùng, vì chi tiết quá nên lúc đầu dùng rất khó để hiểu và lập trình các quy trình sạc được tốt. Đặc biệt là với một số bác có tuổi, và không có khả năng đọc được hướng dẫn tiếng Anh với nhiều từ chuyên môn.

Để phục vụ khách hàng của eneloop.vn, chúng tôi xin dịch nguyên văn 3 phần quan trọng nhất của bản Hướng dẫn sử dụng sạc Maha C9000.

---

 

Hướng dẫn chung về pin

Khái niệm 0.1C, 0.2C, v..v..

"C" là ký hiệu dung lượng pin và con số đứng trước là tỉ lệ. Ví dụ 0.1C nghĩa là 1 phần 10 dung lượng pin. Với pin 2700mAh, 0.1C tương ứng với 270mA.

Chọn dòng sạc và dòng xả thích hợp

Sạc với dòng dưới 0.3C hay trên 1.0C đều không được khuyến khích.

Sạc quá chậm / dòng thấp ngăn cản việc sạc ngắt chính xác. Sạc quá nhanh / dòng cao thì có thể hại pin.

Hay người ta thường nói sạc dòng thấp thì lợi cho pin nhưng mất thời gian. Dòng sạc cao có thể sạc không đầy pin và làm nóng pin hơn.

Với dòng xả, không nên vượt quá 0.1C.

Khớp pin

Trong hầu hết thiết bị, pin được dùng theo cặp hoặc nhiều hơn. Khi pin được dùng kiểu nối tiếp, hiệu suất bị giới hạn bởi cục pin tồi nhất. Nói cách khác, một viên pin tồi cũng làm giảm rõ rệt thời gian sử dụng thiết bị.

Khớp pin là nói đến việc gom các pin có dung lượng thực giống nhau. Để làm được điều này, hãy dùng chế độ làm tươi và phân tích (Refresh&Analyze) để xác định dung lượng pin. Nhóm các pin với dung lượng chênh nhau không quá 5% so với dung lượng đo được. 

Khởi tạo pin

Pin mới hay các pin để lâu không dùng thường bị chút thụ động hóa học. Khởi tạo pin là việc lặp sạc-xả-sạc ép pin đầy với dòng sạc thấp. Quy trình này kích hoạt pin, và đôi khi, cần lặp hai đến 3 lần.

Khởi tạo pin có thể thực thi bằng chế độ kiểm tra (break-in mode). 

Các chế độ hoạt động

Phần này mô tả nhiều chế độ hoạt động khác nhau và khi nào dùng từng chế độ. Để kích hoạt từng chế độ, mời xem phần cách thao tác phía dưới.

Chế độ sạc - Charge mode

Sạc pin với dòng vào lựa chọn.

Hữu dụng khi sạc pin mà không cần xác định rõ dung lượng của pin. Nên sử dụng chế độ này với các pin biết là vẫn còn tốt và được sử dụng thường xuyên, liên tục.

Cần một khoảng thời gian để sạc.

Chế độ làm tươi và phân tích - Refresh & Analyze mode

Đầu tiên là sạc lại pin, ngưng khoảng 2 tiếng đồng hồ, xả pin, ngưng, và rồi sạc lại. Dòng sạc và dòng xả có thể lập trình/cấu hình được.

Báo cáo dung lượng xả khi kết thúc chu trình.

Hữu dụng khi cần xác định rõ dung lượng pin. Và tốt với pin mà dung lượng đã bị xuống cấp.

Khuyến cáo nên dùng cho pin NiMH cứ sau khoảng 10 lần sạc pin bình thường.

Chế độ kiểm tra - Break-in mode (phân tích dung lượng IEC)

Chế độ này tiến hành 16 tiếng đồng hồ với dòng vào 0.1C (tức là 1/10 dung lượng của pin), ngưng 1 giờ, tiếp đến là xả tốc độ 0.2C, ngưng tiếp, và cuối cùng là sạc lại 16 tiếng với dòng 0.1C.

Khuyên dùng cho pin mới. Quy trình này cũng được gọi là "tạo sạc" ("Forming Charge"). Chế độ này cũng nên dùng với pin không thể cứu được bằng chế độ làm tươi và phân tích (phía trên).

Khuyến cáo tiến hành chế độ này sau mỗi 30 lần sạc với pin NiMH.

Mất 39 đến 45 giờ để hoàn thành.

Quy trình này tuân theo chuẩn xác định dung lượng pin của Ủy ban Kỹ thuật điện tử Quốc tế (IEC).

Chế độ xả - Discharge mode

Xả pin với dòng xả tùy chọn.

Hữu dụng khi phân tích lượng sạc còn dư trong pin. Pin sẽ không được (tự động) sạc lại khi kết thúc quy trình.

Chế độ lặp

Thực hiện vòng sạc-xả lặp lại số lần tùy ý (lập trình được). Dòng sạc và dòng xả cũng có thể chỉnh chọn. Cuối quy trình, thêm 1 lần sạc pin sẽ được thực hiện.

Phù hợp để tái tạo pin nhiều lần.

Bảng dưới đây tóm tắt chế độ khuyến cáo cho từng trạng thái pin:

Trạng thái pin	Chế độ
Mới mua	Kiểm tra - Break-in
Pin NiMH thường xuyên sử dụng (dùng ít nhất 2 tuần 1 lần)	Sạc - Charge
Pin được cất hơn 2 tuần nhưng chưa đến 3 tháng	Làm tươi - Refresh
Pin được cất lâu hơn 3 tháng	Kiểm tra - Break-in

Các bước cứu pin

Với những pin hoạt động không ổn sau khi dùng các chế độ nêu trên, bạn nên sử dụng chuỗi các bước sau:

1. Sử dụng chế độ làm tươi và phân tích (Refresh&Analyze) từ 1 đến 3 lần.
2. Nếu dung lượng vẫn thấp, sử dụng chế độ kiểm tra (Break-in).
3. Nếu bước 1 và 2 cho thấy cải thiện về dung lượng (>10%), hãy lặp lại chế độ kiểm tra (Break-in) từ 1 đến 3 lần. Nếu không thấy cải thiện gì, pin chắc hẳn đã tới cuối tuổi thọ. 

Cách thao tác khi sử dụng

Bước 1.

Lắp nguồn vào sạc, cắm adapter vào ổ điện.

Bước 2. 

Mở giá đỡ ở phía sau sạc (để khi sạc không bị bí nhiệt).

Bước 3.

Nhét pin AA và AAA cần sạc vào. Nhớ nhét đầu âm vào trước.

Mẹo: Nếu sạc 2 pin, thì nên dùng khe số 1 và 4, pin sẽ được mát hơn.

Lưu ý: Việc pin nóng lên trong khi sạc hay xả là bình thường. Và cũng bình thường nếu có tiếng kêu nho nhỏ từ sạc khi nó hoạt động.

Bước 4. 

Khi một pin mới được nhận biết, màn hình LCD sẽ hiện 1 mũi tên nhỏ dưới số biểu thị khe cắm và nhấp nháy chữ "MODE" (chế độ) để đợi bạn chọn.

 

Sử dụng phím lên xuống (UP, DOWN) để chọn chế độ bạn muốn, và ấn ENTER để xác nhận.

Nếu không có phím nào được ấn trong vòng 10 giây, sạc sẽ tiến hành chế độ mặc định là sạc với dòng 1000mA.

Nếu nhiều pin được nhét vào cùng lúc (mà không nhấn phím) thì màn hình sạc sẽ hiển thị để bạn chỉnh chọn theo thứ tự pin được nhét vào.

Bước 5.

Nếu chế độ sạc (charge mode) được chọn:

Màn hình sẽ nhấp nháy chữ "SET CHG RATE" để yêu cầu bạn chọn dòng sạc. Sử dụng nút lên xuống để chọn dòng sạc, và ENTER để xác nhận. 

Nếu chế độ làm tươi và phân tích (Refresh & Analyze) được chọn:

Cũng như phần trên, bạn sẽ được yêu cầu chọn dòng sạc. Sau khi chọn dòng sạc, màn hình sẽ hiển thị nhấp nháy chữ "SET DISCHG RATE" để bạn chọn dòng xả, bạn dùng nút lên xuống và ENTER để xác nhận dòng xả.

 

Nếu chế độ kiểm tra (Break-in) được chọn:

 

Màn hình sạc sẽ hiển thị dung lượng pin để tự động tính dòng sạc và dòng xả. Bạn sẽ thấy chữ "SET BATTERY CAPACITY" nhấp nháy. Sử dụng nút lên xuống và ENTER để xác nhận dung lượng pin.

Nếu chế độ lặp (Cycle) được chọn:

Bạn sẽ được yêu cầu chọn dòng sạc và dòng xả như ở các chế độ khác (xem bên trên). Ngoài ra, nó còn nhấp nháy chữ "SET CYCLES" để yêu cầu bạn nhập số lần lặp. Bạn dùng nút lên xuống để chọn và ENTER để xác nhận.

Bước 6.

Để đam bảo an toàn, sạc sẽ thực hiện kiểm tra trở kháng của pin ("impedance check") khi bắt đầu chương trình. Nếu pin lỗi và không qua được bước thử này, chương trình sẽ dừng lại, màn hình hiện chữ "HIGH".

 

Pin alkaline thường (pin không sạc) và pin cũ quá sẽ không qua được phần kiểm tra này. Nếu đó là pin sạc, thì bạn nên bỏ.

Lưu ý: phần kiểm tra này sẽ không diễn ra nếu bạn chọn chế độ xả (discharge).

Nếu bạn quá tin vào pin và nghi ngờ phần kiểm tra này không chuẩn, hãy thử xả trước khi làm lại.

Bước 7.

Khi chương trình đang được thực hiện, sạc sẽ hiển thị trạng thái hiện tại của pin trong từng khe sạc một cách tuần tự. Trạng thái của pin ở khe đầu tiên, và rồi khe tiếp theo có gắn pin.

Ấn nút SLOT bất cứ lúc nào bạn muốn xem trạng thái pin ở khe kế tiếp. Nếu cần thì ấn nhiều lần để chuyển đến pin ở đúng khe bạn muốn xem.

Dưới đây là các thông số hiển thị trên màn hình:

Dòng (current):

Số này được hiển thị với đơn vị là "MA". Đây là xấp xỉ dòng sạc hay dòng xả hiện thời. Lưu ý rằng con số này có thể lên xuống tùy theo xung sạc.

 Màn hình hiển thị dòng (phía trên) và màn hình hiển thị dung lượng (phía dưới).

Dung lượng (capacity):

Con số này hiển thị với đơn vị là "MAH". Đây là lượng tích trữ khi sạc hay đã xả. Nếu là dung lượng sạc, bạn sẽ thấy trên màn hình có ô màu đen với chữ "CHARGE", nếu là dung lượng xả, ô đen này có chữ "DISCHG".

Lưu ý rằng dung lượng sạc thường cao hơn dung lượng thực của pin vì một số năng lượng nhiệt bị tiêu hao. Dung lượng sạc không thể dùng làm lý do để đánh giá chất lượng pin. Nhưng, nó dùng để đánh giá tiến trình sạc. Việc dung lượng sạc vượt quá dung lượng thực của pin tầm 20-30% là bình thường.

• Hỏi: Tôi thấy dung lượng sạc cao hơn hẳn dung lượng mà tôi đã thiết lập, tại sao sạc không ngắt chính xác?
  Đáp: Sạc ngắt theo hiệu điện thế và nhiệt độ. Với một số pin cũ và kém/rởm/nhái, chúng không có tín hiệu kết thúc sạc chuẩn (độ lệch gia tăng hiệu điện thế), hoặc là nhiệt của pin không đạt giới hạn ngắt khi dòng sạc quá thấp.
  Để giải quyết, bạn nên thực hiện chế độ kiểm tra (break-in). Bạn cũng nên dùng dòng sạc lớn hơn. 
• Hỏi: Khi sử dụng chế độ kiểm tra (break-in), tôi thấy dung lượng sạc quá cao so với dung lượng sạc mà tôi đã chọn.
  Đáp: Trong chế độ kiểm tra, sạc sẽ nạp 1.6 lần dung lượng pin (mà bạn đã chọn lúc đầu). Điều này không có nguy cơ gì với pin vì dòng sạc rất thấp (chỉ 1/10 dung lượng pin). Phần còn lại của dung lượng sạc là do hao năng lượng về nhiệt.

Thời gian (time):

Số chỉ thời gian được hiển thị với đơn vị "MIN". Đây là thời gian ước tính cho một quy trình, ví dụ như sạc hay xả, hay nghỉ trong chương trình.

 Màn hình hiển thị thời gian (trên) và màn hình hiển thị điện thế (dưới).

Hiệu điện thế (voltage):

Con số này được hiển thị với đơn vị "VOLT". Nó thể hiện điện thế của pin. Nếu bạn so sánh con số này với số đo bằng máy đo điện thế khi sạc, thì giá trị sẽ không khớp. Bởi máy volt-kế không thể đo được trong lúc sạc hay xả.

Trong suốt quá trình, sạc sẽ hoặc là đang sạc, xả hay ngưng. Màn hình LCD sẽ hiển thị hoạt động của sạc trong một ô màu đen với chữ tương ứng là CHARGE, DISCHG, hay REST.

Bước 8. 

Nếu chế độ lặp (cycle) được chọn, có thể đánh giá dung lượng pin sau khi chu kỳ đầu đã hoàn thành.

Ấn nút lên xuống trong chế độ này sẽ cho thấy dung lượng xả của chu kỳ đó. Màn hình cũng hiện chữ lịch sử chu kỳ "CYCLE HISTORY".

 

Bước 9.

Khi chương trình ở khe nào đó đã hoàn tất. Màn hình sẽ hiển thị chữ DONE ở ngay bên phải con số (tương ứng với) khe.

Với chế độ sạc, tổng dung lượng sạc sẽ được hiển thị. 

Với chế độ làm tươi, kiểm tra, xả thì tổng dung lượng xả được hiển thị. Chữ "AVAILABLE CAPACITY" cũng được hiển thị.

Với chế độ lặp, dung lượng xả của chu kỳ cuối cùng sẽ được hiển thị cùng chữ "CYCLE HISTORY". Dùng nút lên xuống để xem dung lượng xả của tất cả các chu kỳ đã được thực hiện.

Các thông số dung lượng được lưu trong sạc, và chỉ mất đi khi bạn tháo pin ra.